Welke kabinetsleden gaan aan de slag met de energietransitie?
1 februari 2022
Bron: Solar News; 31.01.2022 | Jan de Wit
©NVDEEnige tijd geleden is de portefeuilleverdeling van het kabinet Rutte IV bekendgemaakt. De Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE) maakte een overzichtelijke schema van de bewindspersonen die aan de slag gaan met de energietransitie. Solar365 zoomt in op waar zij mee aan de slag gaan en ziet dat bijna iedere minister en staatssecretaris nu met klimaatbeleid te maken krijgt. Tekenend voor de staat en het belang van de energietransitie.
Het overzicht van de NVDE laat duidelijk zien welke ministers en staatssecretaris “het meest relevant zijn voor de energietransitie”. Geen speld tussen te krijgen. Maar dat het aanpakken van klimaatverandering een enorme klus is, is nu ook terug te zien in het kabinet. Klimaatbeleid in het algemeen en de energietransitie in het bijzonder raakt aan vele beleidsterreinen.
Micky Adriaansens (minister van Economische Zaken en Klimaat)
Op het ministerie van Economische Zaken en Klimaat is de hoop dat deze kabinetsperiode stabieler zal zijn dan de vorige. Daar begon Eric Wiebes – die aftrad naar aanleiding van de toeslagenaffaire – en werd tijdelijk opgevolgd door Cora van Nieuwenhuizen totdat Bas van ’t Wout hem definitief op zou volgen. Van ’t Wout kreeg na een halfjaar een burn-out waarna Stef Blok de ambtsperiode volmaakte.
In deze periode is het belang van klimaatbeleid snel toegenomen. Zo bleek uit de benoeming van Dilan Yeşilgöz tot staatssecretaris van Klimaat en Energie. Onder haar voorganger Mona Keijzer – die werd ontslagen na kritiek op het coronabeleid – was de energietransitie een deelonderwerp van het ministerie.
Adriaansens was tot voor kort Eerste Kamerlid voor de VVD en bekleedde verschillende bestuursfuncties, waaronder voorzitter van de Raad van Bestuur bij adviesbureau Twijnstra Gudde.
Als minister is zij verantwoordelijk voor het macro-economisch beleid, innovatie- en consumentenbeleid, en het MKB. Ook belangrijk voor de energietransitie is dat zij gaat over de Europese Structuurfondsen en het Nationaal Groeifonds, waaruit gelden voor infrastructurele projecten zouden kunnen komen die de energietransitie mogelijk maken.
Rob Jetten (minister voor Klimaat en Energie)
Het ministerie voor Klimaat en Energie is speciaal opgericht vanwege het toenemende belang van de energietransitie en Jetten is zodoende ook de eerste bewindspersoon op het departement.
Dat het hier gaat om het ministerie ‘voor’ Klimaat en Energie en ‘van’ Economische Zaken en Klimaat, maakt duidelijk dat de eerste Jetten zijn departement onder het ministerie van Economische Zaken en Klimaat valt. ‘Valt onder’ betekent overigens niet dat Adriaansens de baas van Jetten is.
Jetten was hiervoor Tweede Kamerlid namens D66 en enige tijd ook fractievoorzitter. In de Kamer was hij woordvoerder economische zaken, klimaat en energie, gaswinning, spoor en democratische vernieuwing.
Als minister is hij belast met het klimaatbeleid (klimaatverandering, luchtemissies industrie en emissierechten), de Nederlandse Emissieautoriteit, het energiebeleid, het Klimaat- en transitiefonds en het COVA (Centraal Orgaan Voorraadvorming Aardolieproducten).
Hugo de Jonge (minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening)
Ook het ministerie voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening is een nieuw opgericht departement en valt onder het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.
Het zal niemand ontgaan zijn dat De Jonge (namens het CDA) hiervoor minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport was. In deze functie was hij – sinds het uitvallen met een burn-out van Bruno Bruins – verantwoordelijk voor het Nederlandse coronabeleid.
Nu is hij belast met een breed takenpakket waarvan volkshuisvesting, bouwen en wonen, ruimtelijke ordening, de Omgevingswet, het Rijksvastgoed bedrijf en de verduurzaming gebouwde omgeving de belangrijkste zijn. De gebouwde omgeving verandert snel door de energietransitie en ook het Rijksvastgoed zal moeten verduurzamen, waardoor ook De Jonge één van de kartrekkers van de energie- en warmtetransitie zal worden.
Mark Harbers (minister van Infrastructuur en Waterstaat)
Op het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat is Harbers de opvolger van Barbara Visser. Zij had het stokje weer voor enkele maanden overgenomen nadat Cora van Nieuwenhuizen voorzitter was geworden van Energie-Nederland.
Voordat hij minister werd, was Harbers Tweede Kamerlid voor de VVD en voerde hij het woord op de thema’s klimaat, energiebeleid en stikstofbeleid. Daarvoor was hij staatssecretaris van Justitie en Veiligheid in het kabinet-Rutte III.
In zijn nieuwe functie zal hij zich bezig gaan houden met grote delen van de Nederlandse infrastructuur, waaronder het wegennet. Dit zal met steeds minder uitstoot van met name stikstof moeten om te mogen blijven bouwen. Ook de scheeps- en luchtvaart vallen onder zijn portefeuille en zullen sterk moeten verduurzamen om een grote CO2-reductie te kunnen realiseren.
Vivianne Heijnen (staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat)
Ook qua staatssecretarissen eindigde het ministerie niet met dezelfde als waar het mee begon in 2017 met Rutte III. Stientje van Veldhoven vertrok namelijk halverwege 2021 om directeur Europa van het World Resources Institute te worden. Steven van Weyenberg volgde haar op.
Heijnen zelf was hiervoor namens het CDA actief als wethouder van economie en arbeidsmarkt, (Eu)regionalisering, wonen, welstand en sociale innovatie voor de gemeente Maastricht.
Als staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat zal zij zich bezighouden met onder andere het milieu, de bodem, het openbaar vervoer en (internationale) spoor, fietsbeleid, de Autoriteit Nucleaire Veiligheid, en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL).
In relatie tot (deel)mobiliteit kan Heijnen samenwerken met De Jonge om de gebouwde omgeving voor te bereiden om elektrische (deel)mobiliteit. Ook zal de voorgenomen bouw van de twee nieuwe kerncentrales haar bezighouden en zal het PBL onder haar verantwoordelijkheid weer Klimaat- en Energieverkenningen uitbrengen.
Technisch personeelstekort
Dan zijn er nog de deelonderwerpen waar (enkele) ministeries zich mee bezig zullen houden en die van belang zijn voor het slagen van de energietransitie. Zo is de grote vraag bij alle ambitieuze klimaatplannen van het nieuwe kabinet: wie gaat het uitvoeren?
Nu is er al een schreeuwend tekort aan technisch personeel dat de energietransitie vorm moet gaan geven. Alle zonnepanelen, batterijsystemen en de waterstofbackbone zullen door technisch geschoold personeel moer worden geïnstalleerd.
Hiervoor kunnen Robbert Dijkgraaf, minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Dennis Wiersma, minister voor Basis en Voortgezet Onderwijs, en Karien van Gennip, minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, aan de slag om technische (om)scholing aantrekkelijker te maken.
In sommige kringen gaan er ook al geluiden op om gericht technisch personeel uit andere landen naar Nederland te gaan halen. In dat geval zou Dilan Yeşilgöz, minister van Justitie en Veiligheid, ook betrokken worden. De Immigratie- en Naturalisatiedienst valt immers onder dit ministerie.
Het stikstofdossier
Hoewel het stikstofdossier met name raakt aan het landbouwbeleid, heeft het ook invloed op de mate en de snelheid waarin Nederland kan bouwen. Zowel het ministerie voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening als het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat zal dit dossier daarom met bovengemiddelde aandacht volgen. Of wellicht zich er zelfs mee willen bemoeien.
Henk Staghouwer en Christianne van der Wal – respectievelijk minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, en voor Natuur en Stikstof – zullen zich met dit ingewikkelde dossier gaan bezighouden.
Energiearmoede
Uit onderzoek van TNO bleek vorig jaar dat 550.000 Nederlands huishoudens met een relatief laag inkomen en een hoge energierekening kampen. Door de stijgende olie- en gasprijzen dreigden deze huishoudens ernstig in de problemen te komen. En ook al compenseerde de overheid deze mensen, doordat de prijzen blijven stijgen en hun woningen vaak nog altijd slecht geïsoleerd zijn, zijn ook de problemen nog niet weg.
Inmiddels kent Nederland in Carola Schouten een minister voor Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen. Ook energiearmoede begint ernstige vormen aan te nemen. Daarnaast zit haar collega Hans Vijlbrief, staatssecretaris Mijnbouw, met de gasdiscussie. Meer gas oppompen uit het Groningerveld zou tijdelijke gastekorten voorkomen, maar ook een nieuwe gebroken belofte aan de Groningers.
Het buitenland
De minister-president Mark Rutte liet zich laatst ontvallen dat hij “Olympisch kampioen klimaataanpak wil worden”. Als hij hier werk van wil maken dan kan hij in samenwerking met collega Wopke Hoekstra, minister van Buitenlandse Zaken, en Liesje Schreinemacher, minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, de Nederlandse zonne-energiesector aan gaan prijzen op zijn reizen naar het buitenland.
Daarbij kan hij in Europa met Sigrid Kaag, minister van Financiën, en Adriaansens eindelijk een plan indienen bij de Europese Commissie om aanspraak te maken op gelden uit het Europees Herstelfonds.