Het aantal mensen dat energierekening niet kan betalen dreigt te verdubbelen

8 november 2019

De energietransitie duwt duizenden Nederlanders de energiearmoede in.

Ruim 650 duizend huishoudens (volgens Nudge al 750 duizend) kunnen hun maandelijkse energierekening niet of nauwelijks betalen. Deze groep ‘energiearme’ Nederlanders wordt de komende tien jaar fors groter nu Nederland ernaar streeft alle woningen van het gas af te halen, concludeert onderzoeksbureau Ecorys. Onderzoekers berekenden dat in 2030 maar liefst 1,5 miljoen huishoudens met moeite de kosten voor gas en elektriciteit kunnen opbrengen. Het onderzoek is in maart al afgerond in opdracht van Milieudefensie, die haar steun voor het klimaatakkoord laat afhangen van de uitvoering van de kamerbreed gesteunde motie 32813 nr. 351 van Sandra Beckerman (SP). Deze feiten werden onlangs onder de aandacht gebracht tijdens een bijeenkomst over energiearmoede.

Het gaat om gezinnen die minstens 10 procent van het inkomen besteden aan de energierekening en die in veel gevallen niet meer dan 14.000 euro per jaar verdienen, blijkt uit het rapport ‘De financiële gevolgen van de warmtetransitie’. Niet alleen laten ze het soms na de energierekening te betalen, ook bezuinigen ze op gas en elektriciteit. Ze zetten de verwarming bijvoorbeeld niet hoger dan 18 graden. Of radio en televisie staan nauwelijks aan om te besparen op elektriciteit.

Gasbelasting omhoog om alternatieven te promoten

Dat Nederland over tien jaar meer huishoudens telt die als energiearm worden gekwalificeerd, heeft volgens Ecorys-onderzoeker Alexander Oei alles te maken met de extra kosten die de energietransitie met zich meebrengt. Het kabinet schroeft de gasbelasting omhoog, met als doel verwarmingsalternatieven als de warmtepomp aantrekkelijker te maken. Daar komt bovenop dat energie sowieso duurder wordt vanwege stijgende productiekosten. Nu er minder Gronings gas beschikbaar is, moet er meer worden geïmporteerd. Wat weer extra kosten met zich meebrengt. Ook gaat de prijs omhoog omdat er meer vraag naar elektriciteit is.

Gestimuleerd door de hoge gasprijs zullen steeds meer huiseigenaren investeren in isolerende maatregelen. Die kunnen de energielasten helpen beteugelen, maar de totale lasten zullen echt toenemen, zegt Oei. “Ik durf wel te stellen dat we richting een woonlastenstijging van bijna 17 procent gaan.” Oei en zijn collega’s rekenden dit voorjaar op basis van een eerdere versie van het Klimaatakkoord uit dat Nederlandse huishoudens over tien jaar gemiddeld 258 euro extra per jaar kwijt zijn aan energie- en investeringslasten. Ook huurders kunnen rekenen op extra kosten. Zo kan een woningcorporatie die een tochtig jaren-vijftigpand onder handen neemt, de huurprijs verhogen in ruil voor een lagere energierekening. “Maar als een corporatie niet isoleert, zullen de energiekosten stijgen.”

Energie is een basisbehoefte

Een alarmerend verschijnsel, zegt Oei over de flinke kostenstijging. Maar, stipt hij ook aan, het kabinet heeft inmiddels door “dat mensen zich zorgen maken”. “Energie is een basisbehoefte, zegt het kabinet nu. Mensen kunnen vanaf volgend jaar meer energiebelasting terugkrijgen.” Ook het op 28 juni gepresenteerde definitieve klimaatakkoord kent inmiddels mildere maatregelen. Zet dat zoden aan de dijk voor de betaalbaarheid van energie? Niet per se, meent de onderzoeker. “Feit blijft dat belastingen omhoog gaan en de kosten voor energieproductie op langere termijn stijgen.” Daarbij, zegt Oei, kunnen we er niet omheen dat de energietransitie peperduur wordt. “Aardgas is gewoon spotgoedkoop. Elk alternatief – elektriciteit, geothermie of warmte uit oppervlaktewater – is een stuk duurder.”

Vorige week organiseerde onderzoeksbureau TNO, samen met de University of Leeds en het Europese netwerk Engager een bijeenkomst over energiearmoede. TNO-onderzoeker Koen Straver ziet dat vooral gemeenten zich inzetten om een verdere toename van het aantal energiearme Nederlanders te voorkomen. Op nationaal niveau gebeurt volgens hem te weinig. “Wat je nu ziet is dat het wiel steeds opnieuw wordt uitgevonden. We hebben op landelijk niveau een taskforce nodig waarin we kennis bundelen en tot goed beleid komen.”

Sinds enige tijd is er een energie-armoede toolkit en website ontwikkeld. 

Indien u zelf iets wilt doen om mensen te helpen, heeft Nudge een energiebank (vergelijk met voedselbank) gestart. 

bronnen: Trouw/tekst Jeannine Julen, Milieudefensie, Tweede Kamer, CE, Spaar het Klimaat (redactie), Nudge.

datum: 8 november 2019